Investigação baseada em design: uma experiência de formação de professores em estatística
Tipo de documento
Autores
Lista de autores
Batista, Bruna Mayara y Mendes, João Pedro
Resumen
O presente artigo apresenta os resultados de uma pesquisa inserida em um ciclo de intervenção de uma Investigação Baseada em Design (IBD) sobre o desenvolvimento do conhecimento didático de professores de Matemática, nomeadamente no que diz respeito à Estatística. Tem por objetivo compreender de que forma a articulação de um conjunto de princípios de design no contexto de uma experiência de formação pode contribuir para promover o conhecimento didático dos participantes. A análise de dados tem por base os seguintes princípios de design: utilização de tarefas de natureza exploratória; uso de situações autênticas de sala de aula; e uso da tecnologia. Os resultados sugerem que os princípios de design assumidos na experiência de formação contribuíram para o desenvolvimento do conhecimento dos professores no que se refere às potencialidades da abordagem exploratória da Estatística, de modo a expandir o seu conhecimento sobre as tarefas que possam subsidiar este ensino.
Fecha
2020
Tipo de fecha
Estado publicación
Términos clave
Continua | Desarrollo del profesor | Organización y representación de datos | Otro (paradigmas) | Tareas
Enfoque
Nivel educativo
Educación media, bachillerato, secundaria superior (16 a 18 años) | Educación primaria, escuela elemental (6 a 12 años) | Educación secundaria básica (12 a 16 años)
Idioma
Revisado por pares
Formato del archivo
Referencias
Ball, D. L. (1991). Teaching mathematics for understanding: What do teachers need to know about subject matter? In M. M. Kennedy (Ed.). Teaching academic subjects to diverse learners (pp. 63-84). New York, NY: Teachers’ College Press. Bardin, L. (1979). Análise de conteúdo. Lisboa: Edições 70. Batanero, C. (2000). Significado y comprensión de las medidas de tendencia central. UNO, 25, 41-58. Ben-Zvi, D. (2000). Toward understanding the role of technological tools in statistical learning. Mathematical Thinking and Learning, 2(1 & 2), 127–155. Boavida, A. et al. (2008) A experiência matemática no ensino básico. Lisboa: DGIDC-ME. Bogdan, R. & Biklen, S. (1994). Investigação qualitativa em educação. Porto: Porto Editora. Branco, N. C. V. (2013). O desenvolvimento do pensamento algébrico na formação inicial de professores dos primeiros anos (Tese de Doutoramento, Universidade de Lisboa, Instituto de Educação) Brasil (2018). Base Nacional Comum Curricular. Brasília, DF: Ministério da Educação. Brown, A. (1992). Design experiments: Theoretical and methodological challenges in creating complex interventions in classroom settings. The Journal of the Learning Sciences, 2(2), 141-178. Cobb, P., Confrey, J., diSessa, A., Lehrer, R., Schauble, L. (2003). Design experiments in educational research. Educational Researcher, 32(1), 9–13. Cobb, P., Jackson, K., & Dunlap, C. (2016). Design research: An analysis and critique. In L. D. English & D. Kirshner (Eds.), Handbook of international research in Mathematics Education (pp. 481-503). New York, NY: Routledge. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2001). Research methods in education. London: Routledge Falmer. Collins, A. (1992). Toward a design science of education. In E. Scanlon & T. O’Shea (Eds.), New directions in educational technology. Berlin: Springer. Day, C. (2001). Desenvolvimento profissional de professores: Os desafios da aprendizagem permanente. Porto: Porto Editora. Erickson, F. (1986). Qualitative methods in research on teaching. In M. C. Wittrock (Ed.), Handbook of research on teaching (pp. 119-161). New York, NY: MacMillan. Franklin, C., Kader, G., Mewborn, D., Moreno, J., Peck, R., Perry, M., et al. (2005). Guidelines for assessment and instruction in statistics education (GAISE) Report. Alexandria, VA: American Statistical Association. Gravemeijer, K., & van Eerde, D. (2009). Design research as a means for building a knowledge base for teachers and teaching in mathematics education. The Elementary School Journal, 109 (5), 510-524. Groth, R. E., & Xu, S. (2011). Preparing teachers through case analyses. In C. Batanero, G. Burrill & C. Reading (Eds.), Teaching statistics in school mathematics: Challenges for teaching and teacher education (A Joint ICMI/IASE Study) (pp. 371-382). New York, NY: Springer. Gutiérrez-Fallas, L. F. (2018). O conhecimento tecnológico e pedagógico do conteúdo (technological pedagogical content knowledge-tpack) na formação inicial de professores de matemática do 3.º ciclo do ensino básico e do ensino secundário (Doutoramento em Educação, Didática da Matemática, Instituto de Educação, Universidade de Lisboa). Henriques, A. 2010. O pensamento matemático avançado e a aprendizagem da análise numérica num contexto de actividades de investigação (Doutoramento em Educação, Didática da Matemática, Instituto de Educação, Universidade de Lisboa). Hill, H. C., Schilling, S. G., & Ball, D. L. (2004). Developing measures of teachers’ mathematical knowledge for teaching. Elementary School Journal, 105, 11–30. Martins, M. E. G., & Ponte, J. P. (2007). Organização e tratamento de dados. Lisboa: DGIDC. NCTM (2007). Princípios e normas para a Matemática escolar. Lisboa: APM. Moore, D. (1997). New pedagogy and new content: The case of statistics. International Statistical Review, 65(2), 123-165. Ponte, J. P. (1999). Didácticas específicas e construção do conhecimento profissional. In J. Tavares, A. Pereira, A. P. Pedro & H. A. Sá (Eds.), Investigar e formar em educação: Actas do IV Congresso da SPCE (pp. 59-72). Porto: SPCE. Ponte, J. P. (2005). Gestão curricular em Matemática. In GTI (Ed.), O professor e o desenvolvimento curricular (pp. 11-34). Lisboa: APM. Ponte, J. P. (2011). Preparing teachers to meet the challenges of statistics education. In C. Batanero, G. Burrill & C. Reading (Eds.), Teaching statistics in school mathematics: Challenges for teaching and teacher education (A Joint ICMI/IASE Study) (pp. 299-309). New York, NY: Springer. Ponte, J. P. (2012). Estudiando el conocimiento y el desarrollo profesional del professorado de matemáticas. In N. Planas (Ed.), Educación matemática: Teoría, critica y práctica (pp. 83-98). Barcelona: Graó. Ponte, J. P., Carvalho, R., Mata-Pereira, J., & Quaresma, M. (2016) Investigação baseada em design para compreender e melhorar as práticas educativas. Quadrante. 25(2), 77-98. Ponte, J. P., & Chapman, O. (2006). Mathematics teachers’ knowledge and practices. In A. Gutierrez & P. Boero (Eds.), Handbook of research on the psychology of mathematics education: Past, present and future (pp. 461-494). Rotterdam: Sense. Pratt, D., Davies, N., & Connor, D. (2011). The role of technology in teaching and learning statistics. In C. Batanero, G. Burrill & C. Reading (Eds.), Teaching statistics in school mathematics: Challenges for teaching and teacher education (A Joint ICMI/IASE Study) (pp. 97-107). New York, NY: Springer. Quintas, S., Oliveira, H., & Ferreira, R. (2011). O conhecimento didáctico em Estatística: Um estudo exploratório com professores de Matemática do ensino secundário. Nuances: Estudos sobre Educação, 18, 36-51. Rettie, R., Robinson, H., Radke, A. & Ye, Xiajiao. (2008). CAQDAS: a supplementary tool for qualitative market research. Qualitative Market Research: An International Journal, 11(1), 76-88. Rodrigues, B. M. B. ., & Ponte, J. P. M. da. (2020). Desenvolvimento do conhecimento didático de professores em Estatística: uma experiência formativa. Zetetike, 28, 1-20. Santo, E. M. (2006). Os manuais escolares, a construção de saberes e a autonomia do aluno. Auscultação a alunos e professores. Revista Lusófona de Educação, 8, 103-115. Shulman, L. S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational Researcher, 15(2), 4–14. Shulman, L. S. (1987). Knowledge and teaching: foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57(1), 1-22. Silva Junior, C. G., & Régnier, J. C. (2008). Livros didácticos e suas funções para o professor de Matemática no Brasil e na França. In Matematica formal e Matematica não formal 20 anos depois: sala de aula e outros contextos, 2 SIPEMAT: Simposio Internacional de Pesquisa em Educação Matematica, Recife PE: Brasil. Simon, H. (1981). As ciências do artificial. Lisboa: Arménio Amado. Smith, M. S. (2001). Practice-based professional development for teachers of mathematics. Reston, VA: NCTM Steffe, L. P., & Thompson, P. W. (2000). Teaching experiment methodology: Underlying principles and essential elements. In R. Lesh & A. E. Kelly (Eds.), Research design in mathematics and science education (pp. 267-307). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Viseu, F. A. V. (2008). A formação do professor de Matemática, apoiada por um dispositivo de interacção virtual no estágio pedagógico (Tese de Doutoramento, Universidade de Lisboa – Faculdade de Ciências: Departamento de Educação).