Enfoque ontosemiótico de los conocimientos y competencias del profesor de matemáticas
Tipo de documento
Autores
Batanero, Carmen | Font, Vicenç | Giacomone, Belén | Godino, Juan D.
Lista de autores
Godino, Juan D., Giacomone, Belén, Batanero, Carmen y Font, Vicenç
Resumen
Diversos marcos teóricos proponen sistemas de categorías del conocimiento matemático para la enseñanza que ayudan a describir la práctica docente y a elaborar planes de formación de profesores. En este artículo se describe uno de estos sistemas, que incluye tanto los conocimientos como las competencias del profesor de matemáticas y está basado en el enfoque ontosemiótico del conocimiento y la instrucción matemáticos. Las nociones de sistema de prácticas, configuración ontosemiótica, configuración didáctica, dimensión normativa e idoneidad didáctica, introducidas en dicho sistema teórico, son consideradas como herramientas de análisis de las prácticas matemáticas y didácticas. Se utilizan estas nociones como base para delimitar sub-competencias de la competencia general de análisis e intervención didáctica, propia del profesor de matemáticas. Las investigaciones que se vienen realizando usando este modelo teórico de articulación de los conocimientos y las competencias, apoyan la pertinencia y posibilidad de que el profesor conozca, comprenda y esté capacitado para aplicar las herramientas de análisis propuestas en su propia práctica profesional. Se incluye también la descripción sucinta de acciones formativas para lograr el desarrollo de los conocimientos didáctico-matemáticos y la competencia de análisis e intervención didáctica de los profesores de matemáticas.
Fecha
2017
Tipo de fecha
Estado publicación
Términos clave
Competencias | Desarrollo del profesor | Formación | Fundamentos de Educación Matemática | Marcos conceptuales
Enfoque
Idioma
Revisado por pares
Formato del archivo
Volumen
31
Número
57
Rango páginas (artículo)
90-113
ISSN
19804415
Referencias
BALL, D.; LUBIENSKI, S.; MEWBORN, D. Research on teaching mathematics: the unsolved problem of teachers’ mathematical knowledge. In: RICHARDSON, V. (Ed.). Handbook of Research on Teaching. Washington: Ed. American Educational Research Association, 2001. p. 433-456. BATANERO, C.; DÍAZ, C. The meaning and understanding of mathematics. In: FRANÇOIS, K.; BENDEGEM, J. P. (Ed.). Philosophical Dimensions in Mathematics Education. Berlín: Ed. Springer, 2007. p. 107-127. BELTRÁN-PELLICER, P. Evaluación de la Idoneidad Didáctica de una Experiencia de Enseñanza del Azar y Probabilidad en Tercer Curso ESO. 2016. 126 f. Tesis (Maestría en Educación) – Facultad de Ciencias de la Educación, Universidad de Granada, Granada, 2016. Disponible en: . Acceso en: 7, dic. 2016. BREDA, A.; FONT, V.; LIMA, V. M. R. A noção de idoneidade didática e seu uso na formação de professores de matemática. Jornal Internacional de Estudos em Educação Matemática, São Paulo, v. 8, n. 2, p. 1-41, 2015. BROUSSEAU, G. Le contrat didactique: le milieu. Recherches en Didactique des Mathématiques, Grenoble, v. 9, n. 3, p. 309-336, 1990. CONTRERAS, A; GARCÍA, M.; FONT, V. Análisis de un proceso de estudio sobre la enseñanza del límite de una función. Bolema, Rio Claro, v. 26, n. 42, p. 667-690, abr. 2014. D’AMORE, B.; FONT, V.; GODINO, J. D. La dimensión metadidáctica en los procesos de enseñanza y aprendizaje de la matemática. Paradigma, Maracay, v. 28, n. 2, p. 49-77, dic. 2007. FONT, V. Competencias profesionales en la formación inicial de profesores de matemáticas de secundaria. Unión, San Cristóbal de La Laguna, n. 26, p. 9-25, jun. 2011. GIACOMONE, B; GODINO, J. D. Experiencia formativa para desarrollar una competencia didáctico- matemática de futuros profesores. In: XVI CONGRESO DE ENSEÑANZA Y APRENDIZAJE DE LAS MATEMÁTICAS. MATEMÁTICAS, NI MÁS NI MENOS, 16., 2016, Jerez. Actas...Jerez: CEAM, 2016. p. 1-10. GODINO, J. D. Prospettiva semiotica della competenza e della comprensione matematica. La Matematica e la sua Didattica, Bolonia, v. 16, n. 4, p. 434-450, 2002. GODINO J. D. Categorías de análisis de los conocimientos del profesor de matemáticas. Unión, San Cristóbal de La Laguna, n. 20, p. 13-31, dic. 2009. GODINO J. D. Indicadores de idoneidad didáctica de procesos de enseñanza y aprendizaje de las matemáticas. Cuadernos de Investigación y Formación en Educación Matemática, San José, n. 11, p. 111-132, dic. 2013. GODINO, J. D.; BATANERO, C. Significado institucional y personal de los objetos matemáticos. Recherches en Didactique des Mathématiques, Grenoble, v. 14, n. 3, p. 325-355, 1994. GODINO, J. D.; BATANERO, C.; ROA, R. An onto-semiotic analysis of combinatorial problems and the solving processes by university students. Educational Studies in Mathematics, Dordrecht, v. 60, n. 1, p. 3-36, 2005. Grenoble GODINO, J. D.; FONT, V.; WILHELMI, M. R.; CASTRO, C. Aproximación a la dimensión normativa en didáctica de las matemáticas desde un enfoque ontosemiótico. Enseñanza de las Ciencias, Barcelona, v. 27, n. 1, p. 59-76, 2009. GODINO, J. D.; RIVAS, M.; CASTRO, W.; KONIC, P. Desarrollo de competencias para el análisis didáctico del profesor de matemáticas. REVEMAT, Florianópolis, v. 7, n. 2, p. 1-21, 2012. GODINO, J. D.; BATANERO, C.; FONT, V.; GIACOMONE, B. Articulando conocimientos y competencias del profesor de matemáticas: el modelo CCDM. In: FERNÁNDEZ, C. et al. (Ed.). Investigación en Educación Matemática XX. Málaga: Ed. SEIEM, 2016. p. 288-297. HILL H. C.; BALL D. L.; SCHILLING S. G. Unpacking pedagogical content knowledge: conceptualizing and measuring teachers’ topic-specific knowledge of students. Journal for Research in Mathematics Education, Reston, v. 39, n. 4, p. 372-400, jul. 2008. JAWORSKI, B.; WOOD, T. (Ed.). The International Handbook of Mathematics Teacher Education. 1. ed. Rotterdam: Sense Publisher, 2008. 330 p. KILPATRICK, J.; SWAFFORD, J.; FINDELL, B. (Ed.). Adding it up: helping children learn mathematics. 1. ed. Washington: National Academy Press, 2001. 480 p. LO, J. J.; LEATHAM, K. R.; ZOEST, L. R. VAN. (Ed.). Research Trends in Mathematics Teacher Education. 1. ed. Berlín: Springer, 2014. 319 p. MINISTERIO DE EDUCACIÓN, CULTURA Y DEPORTE. Orden ECD/65/2015, de 21 de enero, por la que se describen las relaciones entre las competencias, los contenidos, los criterios de evaluación de la educación primaria, la educación secundaria y el bachillerato. Boletín oficial del estado, Gobierno de España, n. 25, p. 6986-7003, enero. 2015. NATIONAL GOVERNORS ASSOCIATION CENTER FOR BEST PRACTICES AND THE COUNCIL OF CHIEF STATE SCHOOL OFFICERS. Common Core State Standards for Mathematics. 2011. Disponible en: . Acceso en: 9, apr. 2016. PINO-FAN, L.; GODINO, J. D. Perspectiva ampliada del conocimiento didáctico-matemático del profesor. Paradigma, Maracay, v. 36, n. 1, p. 87-109, mar. 2015. PONTE, J. P.; CHAPMAN, O. Mathematics teachers' knowledge and practices. In: GUTIERREZ, A.; BOERO, P. (Ed.). Handbook of Research on the Psychology of Mathematics Education: past, present and future. Rotterdam: Ed. Sense Publisher, 2006. p. 461-494. POSADAS, P.; GODINO, J. D. Reflexión sobre la práctica docente como estrategia formativa para desarrollar el conocimiento didáctico-matemático. Departamento de Didáctica de la matemática, Universidad de Granada, 2014. 21 p. Disponible en: . Acceso en: 9, apr. 2016. ROWLAND, T.; HUCKSTEP, P.; THWAITES, A. Elementary teachers' mathematics subject knowledge: the knowledge quartet and the case of Naomi. Journal of Mathematics Teacher Education, Dordrecht, v. 8, n. 3, p. 255-281, jun. 2005. RUBIO GOYCOCHEA, N. V. Competencia del profesorado en el Análisis Didáctico de Prácticas, Objetos y Procesos Matemáticos. 2012. 446 f. Tesis (Doctorado en Didàctica de les ciències experimentals i de la matemàtica) - Facultat de Formació del Professorat, Universitat de Barcelona, Barcelona, 2012. SCHEINER, T. Lessons we have (not) learned from past and current conceptualizations of mathematics teachers’ knowledge. In: KRAINER, K.; VONDROVÁ, N. (Ed.). CONGRESS OF EUROPEAN RESEARCH IN MATHEMATICS EDUCATION, 9. 2015, Prague. Proceedings... Prague: ERME 9, 2015. p. 3248-3253. SCHOENFELD, A.; KILPATRICK, J. Towards a theory of proficiency in teaching mathematics. In: TIROSH, D.; WOOD, T. L. (Ed.). Tools and Processes in Mathematics Teacher Education. Rotterdam: Ed. Sense Publisher, 2008. p. 321-354. SOWDER, J. T. The mathematical education and development of teachers. In: LESTER, F. K. (Ed.). Second Handbook of Research on Mathematics Teaching and Learning. Charlotte: Ed. NCTM and IAP, 2007. p. 157-224. WILHELMI, M. R.; GODINO, J. D.; LACASTA, E. Configuraciones epistémicas asociadas a la noción de igualdad de números reales. Recherches en Didactique des Mathematiques, Grenoble, v. 27, n. 1, p. 77-120, 2007.